Sünnet’in Hükümlere Delaleti

Sünnet, Kur’an’dan sonra dinin aslı, islam’ın vaciplerini ihtiva eden akide, ibadet, muamelat, siyasi, ekonomik her alanda hükümler vaaz eder. Bu yönüyle Sünnet Kur’an’ın pratik hayatını sembolize eder. Allah’ın Kur’an-ı Kerim’de ortaya koyduğu ceza kanunları, hukuk nonları, miras, evlilik, namaz, oruç, zekat, cihad, yasama, yönetme ve her meselede Süneet açıklayan, detaylandıran öğreten, yetkili ve referans sahibi bir konumdadır. Bu sebeple sünnetin hükümlere müdahalesi söz konusudur.

Kat-i ve Zanni Açıdan Sünnet İki Kısma Ayrılır;

Sünnetin bir kısmı subutu kat’i bir diğer kısmı subuti zannidir.

Yine aynı şekilde sünnetin manaya delalet yönü kat-i olduğu gibi zanni oluşu da söz konusudur.

 Bu sebeple hadisler hem subuti yönü ve hem de delalet yönünü dört şekilde görülür.

1- Subuti ve Delaleti Kat-i Hadisler: Bu manası açık ve net olan Mütevatir hadislerdir. Hanefiler aynı zamanda meşhur hadisleri buna eklemişlerdir.

Bu konumda olan hadisler akide ve her meselede hüccet konumundadır.

2- Subuti Kati ve Delaleti Zanni Hadisler: Bunlar mütevatir olarak gelmesine rağmen manası açık net olmayan hadislerdir. Delaleti zanni olması sebebiyle ictihad, ihtilaf ve göreceli görüşler bu meselede islam’ın ruhuna uygun olduğu sürece farklı görüşler rahmet kasamında değerlendirilir ve kendisi ile amel edilir.

3- Subuti Zanni Delaleti Kat-i Hadisler: Bunun manası delalet yani manası açık net olan ama subuti zanni hadislere ehad hadis denir. Hiç şüphesiz ehad hadisler sahih yollarla geldiği ve islam’ın ruhunu uygun olduğu sürece onunla amel etmek gerekir.

4- Subutu ve Delaleti Kat-i Zanni Hadisler: Bunlar manaları açık olmadığı gibi aynı zamanda zannidir ve bunlar da haberi vahit kapsamında değerlendirilir. Bu meselede ictihad, ihtilaf ve göreceli düşünmek caiz olmakla beraber sahih rivayetlerle geldiği sürece ictihad açısından kendisi ile amel edilir.

Hadisin delaletinin kat-i olduğuna misal: 5 devenin zekatı bir koyundur. Bu hadis 5 devesi bulunan bir kimsenin bir koyun zekat olarak vermesi vacip hükmünü alır.

Diğer taraftan ”Fatihasız namaz olmaz” Hadisin delaleti zannidir. Çünkü bu hadis çeşitli şekillerde tevil edilebilme yönü olan hadis olduğu için delaleti zannidir.

Gürsel Gürbüz