Hayız, Nifaz ve İstihaza’nın hükümleri Nelerdir?

Nifaz nedir?

Nifaz/Loğusalık Sözlükte: Kadının doğurması, doğumun ardından rahmin ve üreme organlarından akan kanı ifade eder. Fıkıhta doğum sebebiyle kadının döl yolundan gelen kanı ve doğum sonrasında kadının bazı özel hükümlere tabi olmasını ifade eder.

Hayız/Âdet nedir?

Hayız Sözlükte: Suyun akıp taşması, kanın akması anlamlarını taşıyan bir terimdir. Fıkıh terimi olarak ergenlik çağına giren sağlıklı kadının rahminden düzenli aralıklarla akan kanı ifade eder. 

İstihaza nedir?

İstihaze Sözlükte: Suyun akıp taşması yada kanın akması anlamındaki hayz kökünden türeyen istihâze kelimesi, fıkıh terimi olarak kadının rahminden hayız ve nifas halleri dışında genellikle de bir hastalık sebebiyle kan akmasını ifade eder. 

Hayız’ın Hükümleri;

1- Normal sağlıklı bir bünye’ye sahip bir kadının ergenlik çağına geldikten sonra rahiminin en iç kısmında çıkan kandır.

2- Cumhur ulemanın ittifakı ile kız çocukları için ergenlik çağı 9 yaşında başladığını ve her ne kadar ihtimal olsa da ömrün sonuna kadar hayız devam edebilir.

3- Hayız kanının en önemli emaresi, onun renk ve kokusu ile bilinmesidir.

Hayız Kanı Üç Şekilde Görülür;

1- Siyah olmasıyla.

2- Bazen koyu kırmızı.

3- Hayızın sadece ilk günlerinde olan sarı ve bulanık olması.

Nitekim Rasulullah aleyhisselam hadislerinde; Eğer hayız kanı ise kuşkusuz o siyah olması ile bilinir. (Ebu Davud)

Dolayısıyla hayız kanı rengi ve kokusu ile bilinir. Bazen koyu kırmızı, bazen bulanık sarımtırak bir renkte ve bazen çok siyah renkte olur. 

Nitekim Ümmü Atiyye radıyallahu anhe’den; Biz temizlikten sonra sarılık ve bulanıklığı bir şeye benzetmezdik. (Buhari)

Dolayısıyla bu rivayete göre sarı ve bulanık olması hayızın ilk günlerinde olur bu günler dışında olmaz.

Bazı Fakihler hayız için hamileliğin bulunmama şartını koşmuşlardır. Onlar bir kadının hamilelik sürecinde gördüğü kanın bozukluk ve hastalık kanı olma olası olduğunu söylemişlerdir.

Hayızlık ve Temizlik Süresi Konusunda Mezhep İmamları Arasında Farklı Görüşler Vardır.

1- Hanefi mezhebine göre; Hayız en az 3 gün ve en çok 10 gündür. Dolayısıyla hanefilere göre 3 günü geçen veya 10 günü aşan süredeki kan istihaze kanıdır.

2- Maliki mezhebine göre; En az süresi bir gün veya günün bir kısmı iken en çok süresi ise 15 gündür. Bu süreleri aşan günlere istihaze kanı demişlerdir.

3- Şafi mezhebine göre; İki hayız dönemindeki en az temizlik süresi 15 gündür.

4- Hanbeli mezhebine göre; İki hayız dönemindeki en az temizlik süresi 13 gündür. 

Muhakkik alimler arasında kadınların adet günlerinde hayız kanının bitiş suresinin amareleri konusunda ihtilaf söz konusu olmuştur. 

1- Bir bayanın genel ve normal âdetinde bilinen sınır söz konusu ise bu şekilde karara bağlanarak temizliğe geçdiğini anlar.

2- Kanın renk ve kokusundan yola çıkarak bu karinelere başvurarak karar vererek temiz olduğuna karar verebilir.

3- Eğer yukarıdaki emareler hakkında da emin olmaz ise, namazı kanın geldiği günden kesecek güne kadar kılmaz.

Tercih edilen görüş İmam Şafii ve İmam Malik’in görüşüdür. Eğer kan gelmeye devam ederse 15 günden sonra namaz kılmaya başlar

4- Hayız esnasında bir gün kanın görülmesi diğer bir gün görülmemesi ve sonra görülmesi şeklinde olan temizlik anları yine hayızdandır.

Ebu Hanife’ye göre koyu kırmızı, siyah ve sarı renk bulanık gelen kanın dışında beyaz bir kan geldiğinde temizliğe girmiş demektir. Kişinin namazını kaçırmaması için bu üç emareye göz ardı etmemesi gerekir. Dolayısıyla hayızlı bir kimsenin kanın akması söz konusu olursa bu hayız olarak kabul edilir ve kendisine bu şekilde amel edilir.

Nifas/Loğusalığın Hükmü Nedir?

Çocuğun doğması ya da çocuğun düşmesi söz konusu olsa da kadının rahminden çıkan kana nifaz denilir ve bu ittifakla necistir.

Tüm muhakkik alimler en az süresi ile ilgili bir sınırlandırmanın olmadığı üzerinde ittifak etmişlerdir. Yani nifaz’ın doğumun gerçekleşmesi anında en az bir sınırlandırma yoktur.

Her ne kadar doğumdan sonra en az bir sınırlandırma olmasa da üst bir sınır mezhepler arasında ihtilafa sebep olmuştur.

1- Hanefi ve Hanbel’in mezhebine göre en çok 40 gün demişlerdir.

2- Maliki ve Şafii mezheplerine göre en çok 60 gün demişlerdir.

Nitekim; Ümmü Seleme nifazlı kadınlar Resulullah aleyhisselatu vesselam döneminde 40 gün otururlar ve bu süreç içerisinde namazlarını bırakırlardı, bu süreden önce temizlik görmeleri dışında süre eklemezlerdi, 40 günden sonra kan görseler dahi gusl ederler ve namazlarını kılarlardı, bundan sonraki kan istihazedir. (Tirmizi)

Bir kadın ikiz çocuk ya da daha fazla çocuk doğurur ise nifaz suresi birinci çocuğun doğmasıyla başlar ve 40 gündür.

Birinci çocuğun doğumundan sonra ikiz olan ikinci çocuk 40 gün sonra doğsa dahi bu kan nifaz kanı değil, pis ve hastalıklı kandır. Doğru olan görüş Hanbeli ve Hanefi mezhebinin görüşüdür.

Hayız ve Nifaslı Olanlar İçin Haram Olan Şeyler

1- Namaz kılmaz ve kazasınıda yapamaz. 

2- Oruç tutması o an haram ama kaza eder.

3- Camiye girmez. 

4- Kabe’yi tavaf etmez .

5- Kur’an okumaz .

5- Cinsi münasebette bulunmaz.

Muaz radıyallahu anhu Ayşe annemize sordum ve dedi ki, Ne oluyor da hayızlı olan orucu kaza ederken namazı kaza etmiyor? Dedi ki, bu bizler Resulullah aleyhisselatu vesselam ile beraber iken başımıza gelirdi, o sadece farz olan oruçların kazasını bizlere emreder namazın kazasını ise emretmezdi. (Buhari)

Bu hadisin sonucunda ümmetin ittifakıyla oruçlar kazası söz konusu iken namazlar konusunda hayız ve nifaz söz konusu olduğunda bir kimse kaza etmez.

3- Hayız ve nifazlı olan kadınlarla cinsel ilişkide bulunmakta haramdır.

 Nitekim Kur’an’da; 

وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتّٰى يَطْهُرْنَ

Temizleninceye kadar onlara yaklaşmayın. (Bakara: 222)

Bir hadiste Resulullah Aleyhisselam; Cinsel ilişki dışında her şeyi yapın. (Müslim)

Kişinin hayızlı eşiyle cinsel ilişki kurabilmesi Ebu Hanife’ye göre 10 günden az bir müddette kan kesilirse yıkanmadan veya bir namaz vakti geçmeden önce cinsi birleşme helal olmaz. Ancak 10 günü tamamlayarak kesilirse yıkanmadan cinsi birleşme caizdir.

Hayız ve Nifas gibi durumlardan kurtulduğunu bilen bir kimse gusül abdesti almalıdır.

İstihazenin Hükmü Nedir?

Bu hayız ve nifas dışında akan ve kesintisiz bir şekilde devam eden kana istihaze denilir.

İstihaze kanı gören bir kimse temiz hükmünde olan bir kimsedir ve bu kimseler namazlarını oruçlarını tutabilirler ve hiçbir şey onlara haram olmaz.

İstihaze Kanının Bilinme Yolları;

1- Hayız ve nifaz durumunu iyi bilen bir kadın bu durumları istihaze’den ayırt edebiliyorsa kişi amel eder.

Nitekim bir hadiste Fatma binti Cahş istihaze oluyordu, Resulullah Aleyhisselam ona dedi ki eğer hayız kanı ise kuşkusuz o siyah olması ile bilinir yani kokusu vardır. Eğer bu şekilde ise namazını tut/kılma başka bir şey ise yani hayız kanından değil ise abdest al ve namaz kıl muhakkak o damar kanıdır. (Nesai)

2- Eğer bu kadın bilindik bir adeti yoksa ve kanı ayırt edemiyor ise o halde hayız mezheplerin ittifakı ile bayanların genelinin adeti üzerine 6 ya da 7 güne kadardır.

İstihaze kanı olan bir kimse her namaz için abdest almalıdır.

 Nitekim Rasulullah Aleyhisselam bir hadislerinde; Daha sonra her namaz için abdest al. (Buhari)

İstihaze kanı olan bir kimse namazın vaktinden önce değil, namazın vaktinden sonra abdest alması gerekir. Eğer alırsa bu mekruhtur. Çünkü bu kimsenin temizliği bir zaruret konusudur.

Ebu Hanife kadının 3 günün altında ve 10 gün üstünde gördüğü kana istihaze der.

Hanefi mezhebine göre istihaze kanı gören kadının durumu burnu kan akan gibidir. Namaz, oruç ve cinsel birlikteliğe engel değildir.

Gürsel Gürbüz