Büyük Şirk İle Küçük Şirk Arasındaki Fark

Gürsel Gürbüz

Sözlükte; Şirk شِرْكٌ, ”şerike” fiilinin mazdarı olup denk, eşit, benzer, ortak olmak ve ortaklık manasındadır. Şirkle aynı kökten olan şirket ve müşareket sözlükte; Mülk ve saltanatta ortak olmak demektir.

Şirk koşana müşrik ve şirk koşulana şerik denilir.

Istılahda; Allah’ın zatında, isimlerinde, sıfatlarında ve fiillerinde bir başkasına ortak, denk ya da ona benzer olduğuna inanmaktır.

Şirk; Allah’ın ilahi özelliğini bir başkasına tanıyarak o kimseye ilahi ve rabbani yetkiyi vermektir. Kim ilahi özellikleri bir başkasına tanıyorsa kendisi müşrik ilahi makama oturttuğu kimse ise şerik yani şirk koşulan bir ilahı olmuş olur.

1-  Büyük Şirk (الشرك الأكبر) Allah’a zatında, sıfatlarında, fiillerinde, isimlerinde veya haklarında ortak koşmak; bir başkasını O’na denk kabul etmek; ibadeti Allah’tan başkasına yönlendirmek.

Büyük Şirk:

Kulu İslam’dan çıkaran,

Amelleri boşa çıkaran,

Sonsuz cehennem azabına götüren şirktir.

İbadet, yasama, kanun koyma, itaat, teslimiyet sevgi, korku, tevekkül gibi yalnız Allah’a has amelleri başkasına yöneltmektir.

2- Küçük Şirk (الشرك الأصغر) Tanım Sözlükte: Şirk ile aynı kökten gelir ama daha az seviyede ortaklık anlamı vardır.

Istılahta: Kulu İslam’dan çıkarmayan fakat amelleri eksilten, günah olan, helak edici şirk türüdür.

Riyâ (gösteriş için amel yapmak),

Yeminlerde “Allah’a değil de” başkasını anmak gibi örnekleri vardır.

إن أخوف ما أخاف عليكم الشرك الأصغر، قالوا: وما الشرك الأصغر يا رسول الله؟ قال: الرياء

“Sizin için en çok korktuğum şey küçük şirktir.” Ashab sordular: “Küçük şirk nedir ey Allah’ın Resulü?” Buyurdu: “Riyâdır (gösteriş için amel yapmaktır).” (İmam Ahmed, Müsned, 5/428)

3- Selef Âlimlerinin  İfadesiyle:

Küçük şirk, şirk kelimesiyle isimlendirilir fakat büyük şirk gibi dinden çıkarmadığı için küçük şirk adını alır. (bkz. İbn Teymiyye, “el-Fetâvâ”, 1/466)

3. Büyük Şirk ile Küçük Şirk Arasındaki Farklar;

Büyük Şirk;

1. İslam’dan çıkarır.

2. Sonsuza kadar cehennemde kalmaya sebep olur.

3. Tüm amelleri boşa çıkarır.

4. Tövbe edilmeden ölünürse affedilmez.

5. Allah’a zat, sıfat veya haklarda doğrudan ortak koşmaktır.

6. Din değişikliği ve irtidat (dinden çıkma) sayılır.

7. Nikâhı bozar (eşler arasındaki akdi düşürür).

8. Müslüman mezarlığına gömülmez (şirk üzere ölürse).

9. İslam toplumunda idam cezası gerektirir (mürted hükmüyle).

10. Tüm ibadetlerde ihlâsı yok eder.

Küçük Şirk;

1. İslam’dan çıkarmaz.

2. Büyük günahlardandır ama tevbe edilirse affedilir.

3. Sadece karıştığı ameli boşa çıkarır.

4. Allah isterse affeder, isterse azap eder.

5. İbadette, niyette, sözde dolaylı şirk türüdür.

6. Din değişikliği değildir.

7. Nikâhı bozmaz.

8. Müslüman kalır, cenaze işlemleri yapılır.

9. Dünya cezası yoktur, ahirette cezası olabilir.

10. İhlâsı zayıflatır ama kökten iptal etmez.

4- Büyük Şirk ve Küçük Şirk Hükümler;

Büyük Şirk

Dinden çıkarır.

Tevbe gerekli

Ahirette af edilmez

Tüm amelleri geçersiz kılar 

İslami miras, nikah, cenaze hükümleri iptal edilir.

Hiçbir şefaat ve af kapısı açık kalmaz.

Mürted sayılır.

Küçük Şirk;

Dinden çıkarmaz

Tüm amelleri geçersiz kılmaz

Sadece karışan ameli bozar

Tevbe gerekli

ahirette af edilebilir.

Affedilme ihtimali var 

Günahkâr Müslüman sayılır.

İslam toplumunda Müslüman muamelesi görür.

Nikah, miras gibi hükümleri etkilenmez.

Büyük günah olarak kaydedilir.

Allah isterse azap eder, isterse bağışlar.

5- Usul ve Kaide Açısından Açıklama

“El-İbâdetu Me’mûrun Bihâ İhlâsan Lillâh”

Yani: “İbadet sadece Allah için yapılmakla emrolunmuştur.”

“Her kim ibadette Allah’tan başkasını ortak kılarsa, ibadeti geçersiz olur.”

Bu kaide üzerine büyük şirk, ibadeti iptal eder. Küçük şirk, ibadetin sevabını azaltır.

وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ

“Onlar sadece dini yalnızca Allah’a has kılarak O’na ibadet etmekle emrolunmuşlardı.” (El-Beyyine 98:5)

Örnekler ve Misaller;

Büyük Şirk Örnekleri:

Mezar, türbe, evliya gibi zatlardan yardım istemek.

Allah’tan başkasına dua etmek (örnek: “Yetiş ya Gavs!”).

Bir varlığı Allah gibi mutlak yönetici görmek (örnek: Demokrasiye ilahîlik atfetmek).

Allah’a ait bir sıfatı yaratılmışa vermek (örnek: Gaybı bildiğini iddia etmek).

Küçük Şirk Örnekleri:

İnsanlara gösteriş için namaz kılmak.

“Allah ve sen olmasaydın kurtulamazdım” demek.

Malını Allah için değil, insanların övmesi için sadaka vermek.

“Falan beni korudu” gibi Allah’ın fiilini başka sebebe bağlamak (küfre götürmese de şirk kokar).

Büyük şirk insanı doğrudan cehenneme sürükler ve dinden çıkarır.

Küçük şirk ise amelin ihlâsını bozar, tevbe edilmezse büyük azaba sebep olur.

İkisine de dikkat etmek farzdır.

6- Günümüzde Yaygın Olan Büyük Şirk Türleri

a) Rubûbiyyet Şirkine Düşmek (Allah’ın Hâkimiyetini Başkasına Vermek)

Allah’ın yaratma, yönetme, rızık verme, hayat ve ölümü belirleme gibi sıfatlarını başka varlıklara vermek büyük şirktir.Örnekler:

“Falan kişi geleceği biliyor” demek (Allah’tan başkasının gaybı bildiğine inanmak).

“Bu ülkeyi kurtaran falancadır, olmasaydı biz yok olurduk” gibi Allah’ın koruma sıfatını bir kula vermek.

Allah’ın hükümleri yerine beşeri kanunları üstün görmek (demokrasiyi, laikliği ilahi bir sistem gibi savunmak).

b) Ulûhiyyet Şirkine Düşmek (İbadette Ortak Koşmak)

İbadetin herhangi bir türünü Allah’tan başkasına yöneltmek. Örnekler:

Türbelerden, evliyalardan medet ummak, dua etmek.

Fal bakmak veya büyü yaptırmak (çünkü gaipten haber almak ve kaderi değiştirmek Allah’a mahsustur).

“Falan olmasaydı biz aç kalırdık” diyerek rızkı Allah’tan başkasına bağlamak.

c) Allah’ın İsim ve Sıfatlarında Şirk Koşmak

Allah’ın kendine ait olan sıfatlarını bir insana veya nesneye atfetmek.Örnekler:

Bir lideri, hocayı, şeyhi yanılmaz ve mutlak otorite görmek.

“Bu kişi hiç hata yapmaz, onun her sözü doğrudur” demek.

“O her şeyi biliyor” gibi ifadeler kullanmak.

 7- Günümüzde Yaygın Olan Küçük Şirk Türleri

a) Riyâ (Gösteriş Şirki)

Amelleri Allah rızası için değil, insanların övgüsünü kazanmak için yapmak.Örnekler:

Güzel namaz kılarken biri gelince daha süslü kılmak.

Sadaka verirken insanların görmesi için abartılı hareketler yapmak.

Dini ilimleri Allah rızası için değil, insanlardan takdir almak için öğrenmek.

b) Sözlü Küçük Şirk (Şirk İçeren İfadeler Kullanmak)

Bazen insanlar farkında olmadan şirke düşüren sözler söyleyebilir. Örnekler:

“Allah ve sen olmasaydın bu iş olmazdı” (“ve” yerine “sonra” denmeli: “Allah’tan sonra sen olmasaydın” gibi).

“Falan kişi beni kurtardı” (Kurtaran yalnızca Allah’tır, kişi sadece sebep olabilir).

“Talihim döndü, yıldızım parladı” (Bu tür batıl inançlar da şirk unsuru taşır).

c) Tâğût’u (Allah’tan Başka Otoriteyi) Meşrulaştırmak

Allah’ın kanunlarına karşı olan sistemleri yüceltmek, onları İslam’dan üstün görmek. Örnekler:

Laikliği savunup şeriatı reddetmek.

Allah’ın haram dediğine helal diyen otoriteleri desteklemek.

“Allah’ın hükümleri bu çağda geçerli olmaz” gibi sözler söylemek.

8- Büyük Şirkten ve Küçük Şirkten Korunma Yolları

Şirkten korunmak için en önemli şey tevhid bilgisini sağlam bir şekilde öğrenmek ve bu konudaki ayetleri ve hadisleri bilerek hayatımıza uygulamaktır. İşte bazı yöntemler:

Tevhidi öğrenmek: İslam’ın en temel konusu olan tevhid hakkında bilgi sahibi olmak ve şirkten sakınmak.

Şirk içeren sözlerden kaçınmak: Konuşmalarımıza dikkat etmek ve farkında olmadan şirke götürecek ifadeleri terk etmek.

Dua ile korunmak: Peygamber Efendimiz’in (s.a.v.) şirkten korunmak için yaptığı duaları okumak.Örneğin:

اللهم إني أعوذ بك أن أشرك بك وأنا أعلم، وأستغفرك لما لا أعلم

Allah’ım! Bilerek sana şirk koşmaktan sana sığınırım. Bilmeyerek işlediğim şirkten dolayı da senden af dilerim.

(Ahmed b. Hanbel, Müsned, 4/403)

Allah’a tam bir teslimiyet göstermek: Kulluğumuzu yalnız Allah’a yapmalı, O’ndan başkasına ilahi özellikler atfetmemeliyiz.

Şüpheli amellerden kaçınmak: Eğer bir şeyin şirk olup olmadığından emin değilsek, onu terk etmek en iyisidir.

9- Kur’an ve Sünnetten Deliller

Büyük şirk, kişiyi İslam’dan çıkaran en büyük felakettir. Küçük şirk ise imanı zayıflatır ve kişiyi büyük şirke yaklaştırır. Her Müslümanın tevhid ilmini iyi bilmesi, günlük hayatında farkında olmadan şirk içeren söz ve fiillere düşmemesi gerekmektedir.

 1-Büyük şirk kişiyi islam dininden çıkarır iken, küçük şirk ise günah olmakla beraber dinden çıkartmaz.

وَمَٓا اُمِرُٓوا اِلَّا لِيَعْبُدُوا اللّٰهَ مُخْلِص۪ينَ لَهُ الدّ۪ينَ حُنَفَٓاءَ وَيُق۪يمُوا الصَّلٰوةَ وَيُؤْتُوا الزَّكٰوةَ وَذٰلِكَ د۪ينُ الْقَيِّمَةِۜ 

 Hâlbuki onlar, ancak dini O’na halis kılan hanifler olarak Allah’a ibadet etmekle, namazı dosdoğru kılıp, zekâtı vermekle emrolunmuşlardı. İşte dosdoğru din budur. (Beyyine, 5)

2- Büyük şirk bütün amelleri boşa çıkarır iken, küçük şirk bütün amelleri boşa çıkartmaz.

 وَلَقَدْ اُو۫حِيَ اِلَيْكَ وَاِلَى الَّذٖينَ مِنْ قَبْلِكَۚ لَئِنْ اَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرٖينَ 

Sana ve senden öncekilere şöyle vahyedildi: Eğer Allah’a ortak koşarsan bilmiş ol ki yaptıkların boşa gidecek ve mutlaka hüsrana uğrayanlardan olacaksın.  (Zümer:65)

3- Büyük şirk sebebiyle bir kimsenin canı ve malı bu helal iken, küçük şirk sebebiyle haramdır.

“من قال لا إله إلا الله، وكَفَرَ بما يُعْبَدُ من دون الله حَرُمَ مالُه ودمُه وحِسابُه على الله 

Kim Allah’tan başka hakkıyla ibadete layık hiçbir ilâh yoktur der ve Allah’tan başka ibadet edilenleri inkâr ederse, o kimsenin malı ve kanı haram olur. Onun, (gizli hallerinin) hesabı ise Allah’a âittir. (Müslim)

4- Büyük şirk kişiyi ebedi cehennemde kalmasına sebep iken, küçük şirk kişiyi cehenneme girse dahi ebedi bir şekilde cehennemde kalmaz.

وَمَٓا اُمِرُٓوا اِلَّا لِيَعْبُدُوا اللّٰهَ مُخْلِص۪ينَ لَهُ الدّ۪ينَ حُنَفَٓاءَ وَيُق۪يمُوا الصَّلٰوةَ وَيُؤْتُوا الزَّكٰوةَ وَذٰلِكَ د۪ينُ الْقَيِّمَةِۜ 

 Hâlbuki onlar, ancak dini O’na halis kılan hanifler olarak Allah’a ibadet etmekle, namazı dosdoğru kılıp, zekâtı vermekle emrolunmuşlardı. İşte dosdoğru din budur. (Beyyine, 5)

 مَنْ مَات لاَ يُشرِكُ بِاللَّه شَيْئاً دخَلَ الجَنَّةَ ، وَمَنْ ماتَ يُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً ، دَخَلَ النَّارَ  

Câbir İbni Abdullah radıyallahu anh şöyle dedi:

Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’e bir bedevî geldi ve:

– Ey Allah’ın Resûlü! Kişinin cennete veya cehenneme girmesini gerektiren iki  etken nedir? diye sordu.

Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem:

– “Allah’a ortak koşmadan ölen cennete girer; Allah’a şirk koşarak ölen de cehennemi boylar” buyurdu.(Müslim, Îmân 151)

5- Büyük şirk işleyen kimseye düşmanlık vacip iken, küçük şirk işleyen kimseye düşmanlık söz konusu olmaz.

 لَا تَتَّخِذُوا عَدُوّ۪ي وَعَدُوَّكُمْ اَوْلِيَٓاءَ

Ey iman edenler! Benim ve sizlerin düşmanı olan kimseleri veli/dost edinmeyin.  (Mümtehine, 1)

6- Büyük şirk işleyen kimse miras hakkını kaybeder iken, küçük şirk mirası helal kılar.

7- Büyük şirk işleyen kimseler kafirlerin haklarına sahip iken, küçük şirk işleyenler Müslümanların haklarına sahip olurlar.

8- Büyük şirk işleyen kimseye müşrik ismi verilir iken, küçük şey isteyen kimseye müşrik ismi verilmez.

وَمَا يُؤْمِنُ اَكْثَرُهُمْ بِاللّٰهِ اِلَّا وَهُمْ مُشْرِكُونَ

 Onların çoğu ortak koşmadan Allah’a iman etmezler. (Yusuf:106)

9- Büyük şirk işleyen kimseye Müslüman kadınla evlenemez iken, küçük şirk işleyen bir kimse evlenebilir.

10- Büyük şirk işleyen kimselerle ittifak, yardım ve dostluk haram iken, küçük şirk işleyen kimseler için helaldir.

11- Büyük şirk işleyen Allah’ın ebedi gazabını celp eder iken, küçük şirk işleyen kimse için bu söz konusu olmaz.

فَمَنْ كَانَ يَرْجُوا لِقَٓاءَ رَبِّهٖ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صَالِحاً وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهٖٓ اَحَداً

Artık her kim rabbine kavuşmayı bekliyorsa dünya ve âhirete yararlı iş yapsın ve rabbine ibadette hiçbir şeyi ortak koşmasın.” (Kehf:110)

12- Büyük şirk işleyeni Allah affetmez iken, küçük şirk işleyeni Allah dilerse affeder.

13- Büyük şirk en büyük günah iken, küçük şirk küçük günahlardandır.

أَىُّ الذَّنْبِ أَعْظَمُ عِنْدَ اللَّهِ قَالَ « أَنْ تَجْعَلَ لِلَّهِ نِدًّا وَهُوَ خَلَقَكَ

 Rasullulah aleyhi selatu vesselama soruldu! Allah katınde en büyük günah hangisidir?

  Seni Allah yaratmışken ona ortak koşmandır. (Muslim)

وَاِذْ قَالَ لُقْمٰنُ لِابْنِهٖ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللّٰهِؕ اِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظٖيمٌ

Lokmân oğluna öğüt verirken ona şöyle dedi: “Sevgili oğlum! Allah’a ortak koşma; çünkü O’na ortak koşmak kesinlikle çok büyük bir haksızlıktır.”  (Lokman:13)

Son Olarak:

Allah’ın bizi büyük ve küçük her türlü şirkten koruması için dua edelim:

اللهم اجعلنا من أهل التوحيد الخالص، ونجّنا من الشرك كله، ما ظهر منه وما بطن

Allah’ım! Bizi halis tevhid ehli kıl ve bizi açık ve gizli her türlü şirkten koru.